مقدمه
یکی از
مهم ترین سفارش های اسلام به انسان ها، حسن خلق و خوش اخلاقی است. به طور
کلی، اسلام همه انسان ها را ملزم به رعایت حسن خلق می کند، از بد اخلاقی
باز می دارد.
خوش
اخلاقی دارای دو معنای عام و خاص است. معنای عام آن اتصاف به فضایل اخلاقی و
تحصیل مجموعه کمالات و خصلت های پسندیده ای است که انسان در مسیر خودسازی و
پرورش نفس، خود را به آنها می آراید و معنای خاص آن خوشرویی، خوشرفتاری و
برخورد شاد و پرنشاط با دیگران است. مقصود ما از این گفتار معنای خاص خوش
اخلاقی است.
به طور
کلی رابطه با مردم و اخلاق اجتماعی یکی از مهمترین و گسترده ترین عرصه های
خودسازی و پرورش توانایی های انسان است. در این عرصه است که انسان می تواند
در اثر ارتباط با انسان های دیگر ارزش های وجودی سایر مهارت های حرفه ای،
علمی، عقلی و مدیریتی خود را بنمایاند و فضایل اخلاقی و کمالات انسانی را
در خویش نهادینه کند و همچنین به شکوفایی توانایی هایی دیگران نیز کمک
نماید. صحنه اجتماع عرصه یک تعامل بسیار گسترده است که در آن عوامل خدمت
رسان، آموزش دهنده، آموزش گیرنده، کارآفرین، کارفرما، کارآموز و کارکنان در
تمامی حوزه ها در یک شبکه فعال به شکوفایی توانایی های یکدیگر کمک می کنند
و هدف تمامی این سیستم برای تمامی اعضای آن، چیزی جز توانمند سازی فرد و
جامعه انسانی در ابعاد گوناگون، نیست.
در عرصه
تعامل اجتماعی، حسن خلق و خوش اخلاق بودن، به معنای خاص آن، جایگاه ویژه ای
دارد. خوش اخلاقی اولین نمود توانایی شخصیت انسانی و پرورش یافتگی او در
حوزه ارزش های انسانی و اخلاقی است.
در
اصطلاح اخلاقی و آموزه های دینی اسلام به کسی خوش اخلاق گفته می شود که با
گشاده رویى، زبانی ملایم و برخوردی شاد با مردم روبرو می شود، و در هر
شرایطی این توانایی را دارد که با خوش روئى برخورد کند، لب هایى پر از
تبسم، و کلماتى پر از محبت و لطف داشته باشد. البته همه ما کاملا واقف
هستیم که این توانایی در روابط اجتماعى انسان چه تاثیر اعجاز گونه ای دارد و
چه مقدار کارگشا است.
به عکس،
کج خلقى و ترش روئى و سخنان خشن و خشک و فاقد لطف و محبت، حالت آزار دهنده
ای است که ریشه در شخصیت نابهنجار فرد بد اخلاق دارد و علامت ضعف وجودی و
نقصان پرورش یافتگی او می باشد. انسان های ضعیف، شکست خورده، نا امید،
عصبانی و ناتوان معمولا بداخلاق می شوند. این افراد اغلب در هر شرایطی حالت
طلب کاری دارند و عزت نفس و توانایی های خود را نادیده می گیرند. کج خلقی
معمولا باعث ناراحتی عصبی خود فرد، آزار خانواده او، نفرت عمومی و گسستن
پیوندهاى اجتماعى واجد آن خواهد شد.